và dưới đây là những bài học mình rút ra.
Note: Những bài học ở dưới liên quan đến cách tạo động lực cho mình và cho người khác, cũng như những tư duy giúp ta cải tiến bản thân.
Bài viết dài và nhiều kiến thức, bạn có thể lưu lại về tường để đọc dần
1. Tạo động lực bền vững cho người trẻ
Mình nhận thấy nhiều bậc thầy cô và cha mẹ đang có cách nghĩ sai về việc tạo động lực cho các bạn trẻ.
Khi muốn con trẻ làm điều gì, nhiều người thường đưa ra các phần thưởng ngắn hạn như cho tiền hoặc quà, hay đưa ra các hình phạt, như dọa đòn roi hoặc làm bẽ mặt chúng trên trường lớp.
Chiến lược này quả thực có hiệu quả trong ngắn hạn, nhưng nó sẽ khó tạo được động lực bền vững. Bởi con trẻ thường sẽ chỉ làm đối phó để nhận quà hoặc tránh hình phạt, nếu hai thứ này mất đi, khả năng cao chúng sẽ không tiếp tục làm nữa.
Nếu bạn trả tiền để con của bạn làm một hành động thường ngày như đi phân loại rác, hãy chuẩn bị tinh thần mất một số tiền lớn, vì con bạn sẽ không chịu đi phân loại rác nếu bạn không tiếp tục cho chúng tiền.
Thay vào đó, một cách để tạo động lực được David Yeager đề xuất, là gắn hành động đó với một mục đích cao cả hơn chính những bạn trẻ (self-transcendent purpose).
Một nghiên cứu bởi Yeager et al. (2014) đã chỉ ra rằng một bài tập giúp học sinh hiểu ra mục đích học tập của mình không phải chỉ để cho bản thân, mà còn để đóng góp cho thế giới, có thể cải thiện điểm GPA toán của các học sinh này hàng tháng trời sau đó.
Hơn nữa, nếu học sinh có một mục đích học tập vượt trên bản thân mình, tỉ lệ chúng chấp nhận làm những bài tập tẻ nhạt, kể cả khi có nhiều sự sao nhãng, tăng hơn 35% so với khi chúng chỉ làm bài tập cho bản thân mình.
Cá nhân mình có thể biến viết lách từ sở thích trở thành đam mê, là bởi mình không chỉ giỏi về nó, mà mình còn cảm nhận được tác động tích cực mà con chữ của mình có thể mang lại cho nhiều người. Mình tin nhiều bạn cũng có trải nghiệm tương tự, tìm được đam mê, mục đích sống của bản thân nhờ giá trị mà nó tạo cho người khác.
Theo Self-determination theory, một học thuyết nổi tiếng về động lực con người (Deci and Ryan, 1985), một trong ba nhu cầu tâm lý cơ bản của con người là được gắn bó với người khác (relatedness). Chúng ta mong muốn bản thân được quan tâm, và muốn quan tâm người khác. Chúng ta muốn sự tồn tại của mình trở nên có ý nghĩa trong mắt những người xung quanh.
Bởi vậy, khi muốn tạo động lực, không chỉ cho người trẻ mà cho bất kỳ lứa tuổi nào, ta có thể liên kết việc ta muốn họ làm với một tác động xã hội lớn hơn bản thân họ. Nếu bạn muốn con bạn học thói quen phân loại rác, thay vì thưởng tiền cho chúng, hãy tìm cách thuyết phục chúng rằng những điều chúng đang làm sẽ đóng góp đáng kể cho môi trường và những người xung quanh.
Tất nhiên, để thuyết phục người trẻ tin rằng những gì họ đang làm có tác động lớn không phải điều dễ dàng.
Nhìn chung, ba quy tắc cơ bản của một phương pháp tác động tâm lý hiệu quả (Wise Intervention) được David Yeager nhắc đến trong tập podcast là:
- Cung cấp thông tin khoa học về chủ đề bạn muốn (e.g: tác động tích cực của mục đích lớn hơn bản thân)
- Đưa ra ví dụ về những người khác đã ứng dụng thông tin này và đạt hiệu quả (e.g: những người xung quanh có mục đích lớn hơn bản thân họ đã tìm thấy động lực bền vững như thế nào)
- Để người tham gia tự mường tượng và tạo ra một câu chuyện kể lại lợi ích của tư duy này (e.g: tự viết lại lợi ích của Self-transcendent purpose).
2. Stress-is-enhancing mindset
Ngoài những thông tin về Growth Mindset (tư duy phát triển), Tiến sĩ David Yeager còn nhắc đến một tư duy khác, bổ trợ cho Growth Mindset, đó chính là Stress-is-enhancing mindset (Tư duy áp-lực-là-có-ích).
Trên thực tế, stress, ở mức độ vừa phải, là một yếu tố không thể thiếu trong cuộc sống. Nếu chúng ta cảm thấy căng thẳng khi làm điều gì, đó là chỉ dấu tự nhiên cho thấy ta thật sự muốn đạt kết quả tốt. Không ai cảm thấy căng thẳng vì một điều họ không quan tâm cả.
Ngoài ra, adrenaline, hormone được tiết ra khi ta cảm thấy căng thẳng, thực chất có tác dụng giúp chúng ta tỉnh táo và tập trung hơn. Đây là lý do bạn sẽ cảm thấy khả năng tập trung của mình tăng gấp nhiều lần 1-2 ngày trước deadline. Nói cách khác, phản ứng của cơ thể khi gặp căng thẳng có thể giúp chúng ta tăng hiệu suất.
Cùng một phản ứng cơ thể là bồn chồn, lo lắng, đổ mồ hôi… , cách ta tư duy về phản ứng đó có thể quyết định kết quả ta đạt được.
Nếu chúng ta cứ nghĩ rằng cảm giác căng thẳng kể trên là có hại, ta sẽ dễ cảm thấy sức khỏe thể chất và tinh thần của chúng ta giảm sút. Suy nghĩ của ta trở thành một lời tiên tri tự ứng nghiệm.
Ngược lại, nghiên cứu của Crum, Salovey và Anchor (2013) đã chứng minh rằng những người tin Stress có lợi sẽ có hiệu suất và tinh thần khỏe mạnh hơn những người tin Stress là có hại.
(Từ từ, bình tĩnh, đọc tiếp trước khi phản đối nhé ^^)
Khi gặp phải cảm giác căng thẳng, chúng ta thường sẽ nghĩ đến việc sao nhãng bản thân khỏi cảm giác đó (nghe nhạc, uống trà sữa,…) Nhưng tại sao chúng ta không thử thay đổi tư duy?
Bản thân mình dù có không ít kinh nghiệm nói trước đám đông, lần nào mình cũng cảm thấy căng thẳng. Tuy nhiên, thay vì lo lắng khi thấy bản thân căng thẳng, mình sẽ tự nhủ phản ứng này sẽ giúp mình tỉnh táo hơn trong khi nói. Và đúng thật mình chưa bao giờ cảm thấy buồn ngủ trên sân khấu :)) Mình chấp nhận cảm giác stress và biến nó thành năng lượng cho mình.
Tất nhiên không thể phủ nhận tác hại của stress kinh niên. Nếu bạn cảm thấy căng thẳng và khó chịu suốt một thời gian dài, kể cả khi bạn đã giải quyết xong hành động khiến bạn căng thẳng (VD: xong bài thuyết trình vẫn thấy bồn chồn), bạn nên ngay lập tức đi khám để kiểm tra sức khỏe.
Căng thẳng kéo dài thường sẽ khiến ta không thể tập trung sáng tạo. Nhưng nếu nó diễn ra trong một thời gian ngắn, trước khi ta làm điều gì đó quan trọng, thì đó thực chất là tín hiệu tốt.
3. Mentor Mindset
Có một tình thế tiến thoái lưỡng nan mà các giáo viên, mentor và cha mẹ thường gặp phải, đó là:
“Nếu ta đặt tiêu chuẩn quá cao, học sinh sẽ dễ mất động lực, ngược lại, nếu ta hài lòng với bất kỳ kết quả nào học sinh đạt được, ta đang không giúp chúng phát triển.”
Tỏ ra quá cứng rắn thì dễ bị ghét, mà tỏ ra hiền hòa thì có thể tránh bị ghét, nhưng lại chẳng giúp cho học sinh tiến bộ. Làm sao đây?
Giải pháp cho tình thế này là một tư duy Yeager gọi là “Mentor Mindset”.
Chúng ta nên đặt tiêu chuẩn cao cho học sinh của mình, nhưng đừng quên thể hiện sự quan tâm của mình, và sự tin tưởng rằng chúng sẽ đạt được tiêu chuẩn mà ta đặt ra với đủ sự cố gắng.
Hãy thử nhớ lại người thầy đã giúp bạn tiến bộ vượt bậc (nếu bạn may mắn có). Đó có phải là một người không bao giờ chấp nhận bất kỳ điều gì kém chất lượng từ bạn? Nhưng họ sẽ không bỏ mặc bạn nếu bạn làm chưa tốt, mà họ sẽ đồng hành cùng bạn, từng bước một, cho đến khi bạn tiến bộ hơn?
Đây chẳng phải là một người đồng hành mà chúng ta, người trẻ, luôn ao ước hay sao.
…
Be curious,
Triet
